Laatst las ik een stukje van een onderzoeker die schreef dat waarheid niet bestaat, en dat alle wetenschappelijke hypothesen onwaar zijn. Als iemand zoiets zegt dan wekt dat al snel de schijn van diep inzicht. Volgens mij hebben we hier echter te maken met een vlaag van verstandsverbijstering.

Dat komt zo. Als alle hypothesen onwaar zijn, dan is er tenminste één hypothese waar, namelijk de hypothese ‘alle hypothesen zijn onwaar’. Met andere woorden: als alle hypothesen onwaar zijn, dan zijn niet alle hypothesen onwaar. Dat kan natuurlijk niet.

Wat de onderzoeker in kwestie daarom bedoeld moet hebben, is niet dat alle hypothesen onwaar zijn, maar dat alle-hypothesen-behalve-de-zijne onwaar zijn. Met zo’n stelling begeef je je op een hellend vlak. Want als er één hypothese waar kan zijn, waarom dan niet twee, of drie, of zeshonderdzevenenveertig? En waarom dan toevallig net die ene die jij hebt bedacht? Na enig doordenken volgt onverbiddelijk de conclusie dat sommige hypothesen waar zijn en andere niet. Dat is weliswaar een diep inzicht, maar mijn nichtje van drie weet het ook.

Het idee dat alle hypothesen onwaar zijn is idioot. Interessanter is wat iemand ertoe brengt om zoiets te zeggen. Ik denk dat het te maken heeft met een poging tot normvervaging. Wanneer alles onwaar is, dan is er niet zo’n groot verschil meer tussen stellingen als ‘DNA bestaat’ en ‘God is liefde’. De wereld verwordt dan tot één groot holistisch weefwerk van taalkundige constructies waarin alles met alles samenhangt en iedere theorie een beetje waar is. Zo ontstaat een bepaalde tolerantie voor onzin.

Mensen houden van onzin. Ik ook, maar ik vind wel dat we grenzen moeten stellen. Onzin doet het goed in de literatuur, in films, en bij het gebed. Er is eigenlijk maar één terrein waar het uitdrukkelijk niet de bedoeling is om onzin uit te kramen, en dat is de wetenschap. Zo zit dat nu eenmaal.

Sommige mensen hebben een zo innige verhouding met allerlei onzin, dat zij eigenlijk helemaal niet willen weten hoe de zaken werkelijk in elkaar steken. Toch gaan zulke mensen soms een wetenschappelijke opleiding volgen. Dat is geen goed idee, want daar wordt je postmodernist van. Van de weeromstuit ga je dan beweren dat als jouw onzin niet waar is, dan ook maar meteen alles onwaar is.