Mythes, sprookjes, en legenden zijn onderhoudend, maar dienen vrijwel altijd ook een educatief doel in de morele sfeer. Roodkapje leert je dat je nooit met vreemde mannen mee moet gaan, Assepoester dat een goede inborst uiteindelijk wordt beloond.

Voor mensen van mijn generatie is Star Wars het belangrijkste sprookje. Het epos van filmmaker George Lucas is ongegeneerd moralistisch. De klassieke strijd tussen goed en kwaad is het leitmotif van de filmcyclus. Die strijd is gegoten in een science-fiction jasje rond een mysterieuze entiteit die The Force heet en die Luke Skywalker, de Jezusfiguur uit de film, moet leren gebruiken om Het Kwaad te verslaan.

Ondertussen wordt de kijker geschoold in Lucas’ visie op moraliteit. Die is in tegenstelling tot veel Hollywoodfilms niet puur Amerikaans, zoals bij Westerns en Superheldenstrips, maar een eclectische mix van Amerikaanse, Oosterse, en Bijbelse ideeën. Daarnaast doet Lucas een onomwonden beroep op de beeldentaal van Sovjets en Nazi’s, wat volgens mij een belangrijke determinant is voor het onverwachte internationale succes dat de film destijds had.

Centraal in de morele orde van Star Wars staat het idee dat de mens weerstand moet bieden aan verleidingen van de zogenaamde Dark Side. Die donkere kant opereert, zoals ook gebruikelijk in de Christelijke mythologie, via interne psychologische toestanden die hij gebruikt om de mens te verleiden tot slecht gedrag. Bij het Christendom gaat dat via de zeven hoofdzonden, maar Lucas levert een in plaats daarvan een mengsel van J. F. Kennedy en Zen-boeddhisme: “Fear is the path to the dark side. Fear leads to anger. Anger leads to hate. Hate leads to suffering,” zegt Yoda, de wijze uit de film. Niet lust of luiheid, maar psychologische toestanden als angst en woede zijn de vijand.

Yoda is altijd een van mijn favoriete karakters gebleven, en nog steeds maak ik in mijn onderwijs dankbaar gebruik van zijn lessen. Bijvoorbeeld als studenten zeggen dat ze iets gaan proberen (“No. Try not. Do… or do not. There is no try.”) of als ze niet geloven dat iets mogelijk is (Yoda tilt een ruimteschip uit het water. Luke: “I don’t believe it.” Yoda (zuchtend): “That is why you fail.”).

The Empire Strikes Back was de eerste film die ik ooit in de bioscoop zag, en zo’n ervaring kom je niet meer te boven. Mijn morele overtuigingen zijn dus grotendeels vormgegeven door een maffe Amerikaan met een honkbalpetje en een Zen-fetish. Je moet het er maar mee doen.